 |
| Ξενία Καλαμπάκας_αρχείο Μπενάκη |
Λίγες ημέρες
απομένουν από τα εγκαίνια της 14ης Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής, το ανά διετία
ραντεβού της αφρόκρεμας της αρχιτεκτονικής σκέψης στη Βενετία, υπό τον γενικό
τίλτο «Fundamentals». Τον επέλεξε ο φετινός επιμελητής της διοργάνωσης, ο
πολυβραβευμένος Ρεμ Κούλχαας. Μεταφράζεται «Τα ουσιώδη» και επικεντρώνεται στα
αποτυπώματα της νεωτερικότητας την τελευταία εκατονταετία (1914-2014).
Ωστόσο, ο
καθηγητής Γιάννης Αίσωπος, ο επιμελητής του ελληνικού περιπτέρου, θέλησε να τον
«πειράξει» λίγο και να τον μεταφέρει στα καθ' ημάς ως τα «Τα θεμελιώδη».
Ταιριάζει
άλλωστε με το θέμα της εθνικής συμμετοχής, που έχει τον γενικό τίτλο «Tourist
Landscapes, Remaking Greece/Τοπία Τουρισμού, Ξαναφτιάχνοντας την Ελλάδα». Η
ιδέα του Γιάννη Αίσωπου, που επιλέχθηκε από το υπουργείο Περιβάλλοντος ανάμεσα
σε 27 προτάσεις, βασίζεται στην εκτίμηση ότι «ο τουρισμός είναι κατεξοχήν
εξωστρεφής δραστηριότητα», που διαμορφώνει την εθνική μας ταυτότητα, αλλά την
ίδια στιγμή μάς φέρνει σε επαφή με το «ξένο», το παγκόσμιο. Πραγματεύεται,
επίσης, τον ιδιαίτερο ρόλο του τουρισμού ως εργαλείου διαρκούς εκμοντερνισμού
της εγχώριας αρχιτεκτονικής, αλλά δεν περιορίζεται στα ξενοδοχεία. Ανοίγει το
«κάδρο» για να περιλάβει το τοπίο γύρω από τις τουριστικές εγκαταστάσεις: τον
δημόσιο χώρο, τους τόπους αρχαιολογικού ενδιαφέροντος, τα μουσεία και κυρίως
τις ακτές.
«Είναι μια
Μπιενάλε για την αρχιτεκτονική και όχι για τους αρχιτέκτονες», δίνει το στίγμα
της ελληνικής συμμετοχής ο καθηγητής Δημήτρης Φατούρος. Και επισημαίνει εύστοχα
ότι «ο σύγχρονος μύθος της Ελλάδας, πάνω στον οποίο στηρίχθηκε ο τουρισμός της
χώρας, αφορά δύο άξονες: την ιστορία και το τοπίο». Πάντα ανοιχτός στις εξελίξεις
και τον διάλογο, τονίζει ότι οι τεχνολογικές εξελίξεις δεν αναιρούν τη βασική
διαπίστωση ότι «το έδαφος είναι αναπόσπαστο μέρος της συζήτησης για την
αρχιτεκτονική και την πόλη». Και θεωρεί τη διοργάνωση αφορμή για να διαλυθεί
ένας αρχιτεκτονικός μύθος που κράτησε πάνω από 100 χρόνια και θέλει τη μοντέρνα
αρχιτεκτονική να αντιστρατεύεται την ελληνικότητα.
Τα διακόσια
τετραγωνικά του ελληνικού περιπτέρου στην Μπιενάλε μοιράζονται σε δύο ενότητες:
- Η πρώτη
φιλοξενεί το αρχειακό υλικό, όπου κυρίαρχη θέση έχουν τα «Ξενία», το
πρωτοποριακό πρόγραμμα των δεκαετιών του 1950 και του 1960 του τότε νεοσύστατου
ΕΟΤ, στα οποία με ευφυή τρόπο «παντρεύτηκε» το φυσικό με το δομημένο
περιβάλλον. Δεν είναι τυχαίο ότι τα συγκροτήματα αυτά συνδέθηκαν με το όνομα
του Αρη Κωνσταντινίδη, που διετέλεσε τεχνικός διευθυντής του ΕΟΤ από το 1957
και για μια δεκαετία, καθώς και με μια πλειάδα προικισμένων αρχιτεκτόνων που
συμμετείχαν στο εγχείρημα. Η παρουσίαση περιλαμβάνει πλούσιο φωτογραφικό υλικό,
που εμπλουτίζεται όμως από… σφήνες ανάγλυφων στοιχείων. Κυριαρχούν οι
εγκαταστάσεις στην πλαζ του ΕΟΤ στην Καβάλα, αλλά δεν λείπουν οι απεικονίσεις
των περίφημων «Ξενία» στην Καλαμπάκα και τη Μύκονο, του «Αστέρα» Βουλιαγμένης,
που αποτελεί την πρώτη οργανωμένη πλαζ στη χώρα μας και η οποία δυστυχώς δεν
έχει ούτε μακρινή συγγένεια με τις σύγχρονες εκδοχές ανεξέλεγκτης «κατάληψης»
των ακτών από ξαπλώστρες και ομπρέλες.
- Η δεύτερη
δίνει βήμα στα νέα έργα. Βασίζεται στην ιδιαίτερη ματιά του σύγχρονου
αρχιτέκτονα που απομονώνει ένα στοιχείο και το αναδεικνύει σε θετικό ή και
αρνητικό σχόλιο πάνω στο ξενοδοχειακό συγκρότημα ή στον περιβάλλοντα χώρο του.
Αυτή η ενότητα, που περιλαμβάνεται στην αρχική ιδέα του Γ. Αίσωπου, αποτελεί το
στοιχείο που κάνει τη διαφορά στη φετινή ελληνική παρουσία. Επιλέχθηκαν 15
ομάδες με κριτήριο την πρότασή τους, αλλά και γιατί εξασφάλιζαν την
ενδιαφέρουσα μίξη Ελλήνων και ξένων αρχιτεκτόνων, που κατά τον εθνικό επιμελητή
δίνει το διεθνές στίγμα το οποίο χαρακτηρίζει τον τουρισμό.
Παρουσιάζονται
τα έργα των Ανδρέα Αγγελιδάκη (Αθήνα), Tense Architecture Network (Αθήνα),
Αριστείδη Αντονά (Αθήνα), A. Βούγια, Π. Ησαΐα και Θ. Ησαΐα (Λονδίνο), Flux
Office (Αθήνα), buerger katsota Architects (Αθήνα), Ζήση Κοτιώνη (Βόλος), Kse
Studio (Νέα Υόρκη), Μπερτάκη, Λουκοπούλου, Πανηγύρη (Αθήνα), Ηλία
Παπαγεωργίου/SO-IL (Νέα Υόρκη), Manuel Aires Mateus (Λισαβόνα), Cristina Díaz
Moreno, Efrén García Grinda (Μαδρίτη), HHF Architects (Βασιλεία), Alejandro
Zaera-Polo και Maider Llaguno Architecture (Princeton) και Neri and Hu
(Σανγκάη).
Αλλη μια
κίνηση έχει τον δικό της συμβολισμό, καθώς ο Γ. Αίσωπος θέλησε να αξιοποιήσει
την πείρα εθνικών επιμελητών που είχαν αναλάβει προηγούμενες διοργανώσεις. Στο
κάλεσμα ανταποκρίθηκαν οι καθηγητές Λόης Παπαδόπουλος και Γιώργος Πανέτσος, ενώ
ιδιαίτερη είναι η συμβολή του διεθνούς βεληνεκούς θεωρητικού της αρχιτεκτονικής
Ηλία Ζέγγελη, που υπήρξε επί σειρά ετών συνεργάτης του Ρεμ Κούλχαας.
Της Χαράς Τζαναβάρα
.jpg){kind=link}